🌹 *संस्कृत सुभाषिते

* 🌹

*नागुणी गुणिनं वेत्ति गुणी गुणिषु मत्सरी ।*

*गुणी च गुणरागी च विरल: सरलो जन: ।।*

*अर्थ*

गुणहीन लोकांना दुसऱ्यांमधले चांगले गुण ओळखताच येत नाहीत आणि गुणवंत लोकांना दुसऱ्या गुणवंताचा हेवा वाटतो. त्यामुळे तो ते मान्य करत नाही. स्वतः गुणवान असून दुसऱ्या गुणवंताची कदर करणारे सज्जन दुर्मिळ असतात.

*संकलन :- अशोककाका कुलकर्णी*

पवित्रारोपण

🌹 *धर्मशास्त्र* 🌹

*कार्पाससूत्रप्रयोग*

*( पवित्रारोपण )*

कापसाच्या सुताची नऊपदरी करू, तिचे १०८ फेर्यांचे मूर्तीच्या गुडघ्यापर्यंत पोचेल इतके लांब व चोवीस गाठी असलेले पवित्र (पोवते) उत्तम; चौपन फेर्यांचे व मूर्तीच्या मांड्यांपर्यंत पोचण्यासारखे लांब आणि बारा गाठी असलेले मध्यम आणि सत्तावीस फेर्यांचे मूर्तीच्या बेंबीपर्यंत पोचण्याच्या लांबीचे व आठ गाठींचे कनिष्ट- अशी पोवती करावीत. नऊ पदरीचे एकशेवीस अथवा सत्तर फेरे घेऊन, त्याची एकशेआठ अथवा चोवीस गाठींची वनमाला करावी, नऊ पदरी सुताचे बारा फेरे घेऊन, बारा गाठे असलेले गंधाने पवित्र करावे. नऊ पदरी सत्तावीस फेर्यांचे गुरुपवित्र करावे. अंगदेवतांची पवित्रे, तिसुतीने करावीत. शिवाची पवित्रे, लिंगविस्ताराप्रमाणे करावीत. ही सारी पोवती पंचगव्यने प्रोक्षित करून, त्यांचे प्रक्षालन, प्रणवमंत्राने (ॐकाराने) करावे. नंतर मूलमंत्राने १०८ वेळा अभिमंत्रण करून, गाठींना कुंकू लावून सुशोभित करावीत, आणि सर्व पोवती वेळूच्या भांड्यात घालून, ती वस्त्राच्छादित अशी देवाच्या पुढे ठेवावीत. त्यानंतर

*'क्रियालोपविधानार्थ यत्त्वया विहितं प्रभो । मयैतत्किर्यते देव तव तुष्ट्यै पवित्रकम् ।*

*न मे विघ्नो भवेद्देव कुरु नाथ दया मयि । सर्वथा सर्वदा विष्णो मम त्वं परमा गतिः ॥'*

इ० प्रार्थना करून अधिवासन ठेवावे. देशकालादिकांचा उच्चार केल्यावर

*'संवत्सरकृतपूजाफलावाप्त्यर्थं अमुक देवताप्रीत्यर्थं अधिवासनविधिपूर्वकं पवित्रारोपण करिष्ये'*

असा संकल्प करून, देवापुढे सर्वतोभद्रमंडल करावे व त्यावर पाण्याने भरलेला कुंभ ठेवावा. त्या कुंभावर बांबूचे भांडे ठेवून त्यात ती पोवती ठेवावीत. नंतर

*'संवत्सरस्त्य यागस्य पवित्रीकरणायै भोः ।*

*विष्णुलोकत्पवित्राद्य आगच्छेह नमोस्तु ते॥'*

याने व मूलमंत्राने त्यांना आवाहन करून तिसुतीत - ब्रह्मा, विष्णु व रुद्र, नवसुतीत- ॐकार,सोम, अग्नि, ब्रह्म, नागेश, सूर्य, शिव आणि विश्वदेव; उत्तम, मध्यम व कनिष्ठ या पोवत्यात- ब्रह्मा, विष्णु, रुद्र व सत्त्व, रज आणि तम; आणि वनमालेत प्रकृति यांचे आवाहन करून मूलमंत्राने

*'श्रीपवित्राद्यावाहितदेवताभ्यो नमः'*

येथपर्यंत पोवत्यांच्या ठिकाणी आवाहित अशा सर्व देवतांची गंधादि उपचारांनी पूजा करावी. त्यानंतर, पूर्वीच तयार करून ठेवलेले जे वीतभर लांबीचे व बारा गाठी असलेले गंधपवित्र, ते घेऊन,

*'विष्णुतेजोद्भवं रम्यं सर्व पातकनाशनम् ।*

*सर्वकामप्रदं देव तवाङ्गे धारयाम्यहम् ॥'*

या मंत्राने देवाच्या पायावर अर्पण करावे. देवाच्या हाताला बांधावे असेहि कोणी म्हणतात. त्यानंतर देवाची पंचोपचारे पूजा करून,

*'आमंत्रितोसि देवेश पुराणपुरुषोत्तम ।*

*प्रातस्त्वां पूजयिष्यामि सान्निध्यं कुरु केशव ॥*

*क्षीरोदधिमहानागशय्यावस्थितविग्रह ।*

*प्रातस्त्वां पूजयिष्यामि संनिधौ भवते नः ॥*

अशी प्रार्थना करावी आणि साष्टांग नमस्कार घातल्यावर पुष्पांजली वहावी. अशा प्रकारे अधिवासन करावे. या ठिकाणी मूलमंत्र म्हणजे गुरूने उपदेशिलेला तांत्रिक वैदिक अथवा देवगायत्रीरूप असा जो असेल तो घ्यावा.

*संकलन :- अशोककाका कुलकर्णी*

नैवेदय

*गुरुवाणी*

*आपण अर्पण केलेला नैवेद्य देव ग्रहण करतात का ?*

*एका शिष्याने आपल्या गुरुंना विचारले,*

*"खरंच देव आपण दाखविलेला नैवेद्य ग्रहण करतात का ? जर देव तो ग्रहण करतात,  तर ते पदार्थ नाहीसे का होत नाहीत ? "*

*त्यावेळी गुरुंनी त्या शिष्याला काहीच ऊत्तर दिले नाही. आपला नियमित पाठ शिकवित राहिले.*

*त्या दिवशीच्या पाठामध्ये गुरुंनी आपल्या शिष्यांना एक श्लोक शिकविला.*

*पूर्णमदः पूर्णमिदं पूर्णात् पूर्णमुदच्यते। पूर्णस्य पूर्णमादाय पूर्णमेवावशिष्यते।।*

*पाठ संपल्यावर गुरूंनी सर्व शिष्यांना पुस्तकात पाहून हा श्लोक कंठस्थ करण्यास सांगितले. काही वेळानंतर गुरूंनी प्रश्न विचारणाऱ्या शिष्याजवळ जाऊन त्याला विचारले,*

*"काय, श्लोक तोंडपाठ झाला की नाही ?"*

*त्यावर त्या शिष्याने गुरूंना तो श्लोक अचूक म्हणून दाखविला.*

*तरी देखील गुरूंनी नकारार्थी मान हलविली. त्यावर शिष्य आर्जवाने म्हणाला,*

*"तुम्हाला हवं असेल तर पुस्तकात बघा आर्य, मी श्लोक बरोबर म्हंटलाय ! "*

*त्यावर गुरू म्हणाले, "अरे, श्लोक तर पुस्तकातच आहे, मग तू कसा काय कंठस्थ केलास ?"*

*त्यावर शिष्य काहीच बोलू शकला नाही.*

*त्यावेळी गुरूंनी त्याला समजाविले की, " सध्या पुस्तकात जो श्लोक आहे, तो स्थूल स्थितीत आहे, आणि तू जो श्लोक कंठस्थ केलास तो सूक्ष्म स्थितीत तुझ्या अंतरंगात प्रविष्ट झाला. तुझे मनही त्याच स्थितीत असते. तू श्लोक कंठस्थ केलास त्यावेळी पुस्तकातील जे त्याचे स्थूल रुप आहे, त्याचा काहीच ह्रास झाला नाही."* 

*"त्याचप्रकारे संपूर्ण विश्वात व्याप्त असलेला परिपूर्ण परमात्मा जेंव्हा  आपण अर्पण केलेल्या नैवेद्याचे सूक्ष्म स्थितीत ग्रहण करतो, तेंव्हा त्याच्या स्थूल रुपात काहीच ह्रास होत नाही. नैवेद्याचे ते स्थूल रुपच आपण नंतर प्रसाद म्हणून स्विकारतो."*

*म्हणतात ना देव भावाचा भुकेला,भाव युक्त जर श्रद्धा असेल तर त्याचा स्वीकार भगवंत केल्याशिवाय राहत नाही,भिंगारला स्वामी श्रीचक्रधरांनी देखील भाईदेवाची उष्टी बोर स्वीकार केलीच की,सर्व जग,जगातील सर्व वस्तू भगवंतानेच निर्माण केल्या आहेत पण आपला भाव हा देण्याचा असला पाहिजे,लहान मुलाला आपणच चॉकलेट घेऊन देतो,आपण दुसरं घेऊन खाऊ शकतो तरी देखील आपण त्याच्या जवळ चॉकलेट ची मागणी करतो, का तर तो देतो का नाही हे पडताळण्यासाठी,त्याची इच्छा जाणून घेण्यासाठी.तसा भगवंत देखील आपला भाव स्वीकारतो,आपण भोग (नैवेद्य) लावतो पन पदार्थ तर तसेच ताटात असतात,परमेश्वर आपल्या समर्पणाचा, देण्याचा,त्याग वृत्ती चा स्वीकार करतात...*

 

🙏🙏 *दण्डवत प्रणाम* 🙏🙏