रुद्रसुक्त

🌹 *ऋग्वेद* 🌹

*मण्डल १ सूक्त ४३ ( रुद्र, मित्रावरुण, सोम सूक्त )*
*ऋषि - काण्व घौर : देवता - रुद्र, मित्रावरुण, सोम : छंद - गायत्री, अनुष्टुभ्*

*कद्रु॒द्राय॒ प्रचे॑तसे मी॒ळ्हुष्ट॑माय॒ तव्य॑से ॥ वो॒चेम॒ शंत॑मं हृ॒दे ॥ १ ॥*

*कत् रुद्राय प्रचेतसे मीळ्हुःऽतमाय तव्यसे ॥ वोचेम शंऽतमं हृदे ॥ १ ॥*

अत्यन्त प्रज्ञाशील, अतिशय उदार, अतिशय बलवान व हृदयास अत्यंत प्रमोददायक अशा रुद्राप्रित्यर्थ आम्ही केव्हां स्तोत्र म्हणावे बरें ? ॥ १ ॥

*यथा॑ नो॒ अदि॑तिः॒ कर॒त्पश्वे॒ नृभ्यो॒ यथा॒ गवे॑ ॥ यथा॑ तो॒काय॑ रु॒द्रिय॑म् ॥ २ ॥*

*यथा नः अदितिः करत् पश्वे नृऽभ्यः यथा गवे ॥ यथा तोकाय रुद्रियम् ॥ २ ॥*

ह्या योगाने आमच्या मुलाबाळांवर, गाईवर, नोकरमाणसांवर व जनावरांवर अदितिदेवी रुद्राचे उत्तम आशिर्वाद आणील, ॥ २ ॥

*यथा॑ नो मि॒त्रो वरु॑णो॒ यथा॑ रु॒द्रश्चिके॑तति ॥ यथा॒ विश्वे॑ स॒जोष॑सः ॥ ३ ॥*

*यथा नः मित्रः वरुणः यथा रुद्रः चिकेतति ॥ यथा विश्वे सऽजोषसः ॥ ३ ॥*

व ह्या योगाने मित्र, वरुण, रुद्र, व त्यांचे सहवर्तमान असलेले सर्व देव ह्यांना आमची ओळख राहील. ॥ ३ ॥

*गा॒थप॑तिं मे॒धप॑तिं रु॒द्रं जला॑षभेषजम् ॥ तच्छं॒योः सु॒म्नमी॑महे ॥ ४ ॥*

*गाथऽपतिं मेधऽपतिं रुद्रं जलाषऽभेषजम् ॥ तत् शंऽयोः सुम्नं ईमहे ॥ ४ ॥*

सर्व स्तुतींचा नाथ, सर्व यागांचा स्वामी, व जलौषधींचा प्रभु असा जो रुद्र त्याचेजवळ स्वकल्याणेच्छु भक्त जे धन मागतो, त्याच धनाची आम्ही याचना करतो. ॥ ४ ॥

*यः शु॒क्र इ॑व॒ सूर्यो॒ हिर॑ण्यमिव॒ रोच॑ते ॥ श्रेष्ठो॑ दे॒वानां॒ वसुः॑ ॥ ५ ॥*

*यः शुक्रःऽइव सूर्यः हिरण्यंऽइव रोचते ॥ श्रेष्ठः देवानां वसुः ॥ ५ ॥*

हा रुद्र देवांचे श्रेष्ठ वैभव असून, ह्याचें तेज देदीप्यमान सूर्याप्रमाणें व कांति सुवर्णाप्रमाणें आहे. ॥ ५ ॥

*शं नः॑ कर॒त्यर्व॑ते सु॒गं मे॒षाय॑ मे॒ष्ये ॥ नृभ्यो॒ नारि॑भ्यो॒ गवे॑ ॥ ६ ॥*

*शं नः करति अर्वते सुऽगं मेषाय मेष्ये ॥ नृऽभ्यः नारिऽभ्यः गवे ॥ ६ ॥*

हा आमचा अश्व, आमचा मेंढा, मेंढी, आमचे नोकर, दासी व धेनु ह्यांना उत्तम रीतीने आनंदांत राहतां येईल असे करतो. ॥ ६ ॥

*अ॒स्मे सो॑म॒ श्रिय॒मधि॒ नि धे॑हि श॒तस्य॑ नृ॒णाम् ॥ महि॒ श्रव॑स्तुविनृ॒म्णम् ॥ ७ ॥*

*अस्मे सोम श्रियं अधि नि धेहि शतस्य नृणाम् ॥ महि श्रवः तुविऽनृम्णम् ॥ ७ ॥*

हे सोमा, आमचेसाठीं शेंकडो मनुष्यांचे धन व अनेक शूरांचे यश सिद्ध करून ठेव. ॥ ७ ॥

*मा नः॑ सोमपरि॒बाधो॒ मारा॑तयो जुहुरन्त ॥ आ न॑ इन्दो॒ वाजे॑ भज ॥ ८ ॥*

*मा नः सोमऽपरिबाधः मा अरातयः जुहुरंत ॥ आ नः इन्दो इति वाजे भज ॥ ८ ॥*

सोमास त्रास देणारे अथवा आमच्याशीं शत्रुत्व करणरे लोक आम्हांस उपद्रव न करोत. हे इंद्रा, सामर्थ्याचें कृत्य चाललें असतांना तूं आमचे सन्निध रहा. ॥ ८ ॥

*यास्ते॑ प्र॒जा अ॒मृत॑स्य॒ पर॑स्मि॒न्धाम॑न्नृ॒तस्य॑ ॥*
*मू॒र्धा नाभा॑ सोम वेन आ॒भूष॑न्तीः सोम वेदः ॥ ९ ॥*

*याः ते प्रऽजा अमृतस्य परस्मिन् धामन् ऋतस्य ॥*
*मूर्धा नाभा सोम वेनः आऽभूषंतीः सोम वेदः ॥ ९ ॥*

तूं अमर आहेस. जो तुझा प्रजानन नीतिमत्तेच्या अत्युच्च स्थलावर अधिष्ठित होतो, त्यास हे सोमा, तूं आपल्या पोटाशीं धरलें आहेस - त्यास तूं आपल्य मस्तकावर धारण केलें आहेस. ते दिव्यतेजानें विभूषित झाले हें तुला माहित आहे. ॥ ९ ॥

*संकलन :- अशोककाका कुलकर्णी*